PSİKANALİZ YAZILARI - 42

Elinizdeki bu sayı psikanalizin yaramaz ama çok yetenekli ve cesur çocuğu Sandor Ferenczi ve eserlerini odağına almaktadır. Yetenekli ve yaratıcı bir kişi olan Ferenczi, etkileyici bir cesarete ve parlak bir zihne sahiptir. Psikanaliz’in daha en erken dönemlerinde yaptığı katkılar çarpıcıdır Bu katkılar ve yenilikçi düşünceleri, özellikle uygulamalarından kaynaklanan yaratıcı çözümleri derin tartışmalara ya da ölümcül sessizliklere sebep olmuştur. Eserlerinin uzunca bir süre gözlerden uzak kaldığı, bunda da bazı psikanalistlerin etkilerinin olduğu göz ardı edilemez. Diğer yandan Ferenczi’nin düşünceleri ve uygulamaları birçok üstün yetenekli kişide olduğu gibi, zamanının ötesinde bir kavrayış gerektirmektedir. Ferenczi okunduğunda Klein, Winnicott, Bion, pek çok kuramcı , Benlik Psikolojisi, Kendilik Psikolojisi gibi bir çok kuramsal yaklaşıma ne denli özgün bir etkisi olduğu gözlemlenebilir. Öte yandan yaratıcı düşüncesinin bilimsel açıklamaları temel alarak oluştuğunun altını çizmek gerekir. Öyle ki psikanalizin bilimsel bir işleyişi olduğunu Freud kadar Ferenczi de eserlerinde önemle ve ayrıntılarıyla açıklar. O psikanalitik düşünce ufkunu genişlettiği kadar çalışmalarıyla da ilham veren bir kuramcı ve klinisyendir. Bu açıdan yeni kuşak psikanalistlere sağlam bilgi ve uygulama ile cesurca fikrini ortaya koymak yönünde örnek oluşturur. Patrick Miller’ın deyimiyle daha gençliğinde olan psikanalizin, geleceğini bu Ferenczigil tavırla güven altına alabileceğimiz kanısındayım.

Talat Parman’ın önderliğinde dört yıldır devam eden Ferenczi Semineri bu sayının oluşmasının fikir ocağı olmuştur. Seminer için Ferenczi üzerine bir yazı kaleme alıp sunmayı önermiştim, A. Lale Orhon Baykal ise Psikanaliz Yazıları’nda bir Ferenczi sayısının ne denli iyi olacağı fikrini ortaya attı. Bunun üzerine Talat Parman Lale’nin ve benim böyle bir sayı hazırlamamızı önerdi. Heyecanla kabul ettik ve çalışmalara hemen başladık. İletişim kurduğumuz yazarlar içtenlikle önerimizi kabul edip yazılarını gönderdiler. Ferenczi’nin psikanalitik düşüncelerini ve bunların yarattığı etkileri irdeleyen kapsamlı bir derleme ortaya çıktı. Freud ve Ferenczi’nin eserlerinin örüntüsünü sağlayan bu yazılar, günümüz psikanalizini anlamak üzere psikanalizin temellerini tekrar okuyucunun gündemine taşımaktadırlar. 

Bu sayının ilk yazısı  Soreanu’ya ait, oldukça zengin bir Freud ve Ferenczi tartışmasını Haz İlkesinin Ötesi’nde metninden yola çıkarak yapıyor. Ferenczi’nin kuramsal yaklaşımı bağlamında ölüm dürtüsünü sorgulayan bu metinde yinelemelerin Ferenczi’ye özgü niteliği ele alınmaktadır.

Ludin’in katkısı bu sayının ikinci makalesini oluşturmaktadır. Önce Ferenczi’ye psikanaliz tarihindeki yerini veren Ludin, ardından analistin seanslarda etkinliği konusunu ele alır ve Freud ile Ferenczi karşılaştırması yapar. Bu karşılaştırmadan Ferenczivari analist yaklaşımı çıkmaktadır. Analizana karşı daha şefkatli denebilecek bu tavrın izini Winnicott da sürer; analizde gerileme konusunu bu iki kuramcıyı karşılaştırarak irdeler. 

Vartzopoulos katkısında, Ferenczi’nin psikanalizdeki yaklaşımının plastisitesini önemle vurgulamaktadır. Yazar yapıtında, dinamik bir aktarım anlayışının izini  sürer. Ferenczi’nin yaklaşımında sadece kurama takılı kalmanın değil hastanın getirdikleri bağlamında kuramın temel özelliklerini kaybetmeden tekrar ele alınabileceğine dair tavrını çalışmanın merkezine yerleştirir. Vartzopoulos, bu anlayışın analistlere önemli ve yol açıcı bir örnek olacağı kanısını taşır.

Dördüncü makale yakın zamanda kaybettiğimiz psikanalist Haynal’a aittir. Makalesinde incelikli bir şekilde Ferenczi’nin karşı aktarım kavramından ne anladığını ve hastalarına nasıl yaklaştığını anlatan yazar, yazısına Freud’un karşı aktarımı ne bağlamda ortaya koyduğunu anlatarak başlıyor. Yazının can alıcı noktası, Ferenczi’nin karşı aktarımda geçmişte olanın yinelemesine dair saptamasıdır. Analist sonunda hastasına geçmişteki travmayı yaşatacaktır; bir farkla bu sefer bunun üzerine konuşmak olasıdır. Haynal buradan yola çıkarak analistin hatalarını özenle ve içtenlikle sahiplenmesi gereğini vurguluyor.

Emanuel Berman’ın Ferenczi üzerine kitabı Diğer Ses, Bağlam Yayınları tarafından Türkçeye kazandırılmıştı. Yazar bu sayıdaki makalesinde, Ferenczi’nin kurtarma düşlemine, karşı aktarım bağlamında yorum getirirken onun vakalarını ve duygusal ilişkiler kurduğu kişilerle bağlantılarını ele alıyor. Diğer yandan, Ferenczi’yi insanlığı kurtarmaya yönelmiş bir kişi olarak nitelendirmesi, Ferenczi’nin, hekimlik mesleği ve psikanalist olarak kariyeri süresince yaptıklarını göz önüne almadan anlaşılamaz olduğunu düşündürüyor.

Ferenczi Semineri bağlamında seminer grubu üyelerince bilgilerini paylaşmak üzere Türkiye’de ağırlanan Thierry Bokanovski, makalesinde travma konusunu Freud ile Ferenczi anlaşmazlığına dayandırarak psikanalizin yaşadığı travma ile yazısına başlıyor. Özellikle Ferenczi’nin pedagojik bir tutumdan kaçınarak daha özgür bir yöntemle çalışmasının altını çizen yazar, Ferenczi’nin tutumunun kuramsal bir sapma olup olmadığını tartışıyor.

Abrevaya çalışmasında Ferenczi’nin içe yansıtma kavramını çeşitli yönleriyle tartışırken Torok ve Abraham’ın kuramlarına gönderme yapıyor. Özellikle içe yansıtma ve içe alma kavramlarının ayrımı üzerinde dururken bir yandan da bunların yas sürecindeki işlevlerini inceliyor. Yazarın Ferenczi’nin kavramının nasıl evrimleştiğini gösteren katkısı, okuyucuya özgün bir bakış açısı sağlıyor.

Ben yazımda Ferenczi’nin “Kanı” üzerine düşüncelerini, Freud’un yapılama/inşa kavramı bağlamında ele alarak seanslarda oluşturulan geçmişe dair tasarımların bilimsel temellerini irdelemeye çalıştım. Psikanalizin analistin analizandan gelen malzeme üzerine sadece içten gelen duygu ve düşüncelerin serbest ifadesi olmadığı, bunların bir bilimsel düşünce yapısı olduğunu vurgulamak amacını güttüm.

Bertrand’ın yazısı bu sayıya özgün, bir katkı olarak Ferenczi’nin psikosomatik çalışmalara temel oluşturacak kuramsal fikirlerini ele almaktadır. Özellikle Ferenczi’nin bazı organik hastalıkların kökeninin ruhsal olduğunu düşünmesi üzerinde durur.  Yazar, kuramcının vakalarından söz ederek psikosomatik çalışmaların başlangıcı olacak gözlem ve uygulamalarından söz eder. Son olarak Bertrand, somatik hastaların tedavisinde yapılamanın/inşanın önemli bir travmayla baş etme olanağı yaratacağını belirtir.

 Bu dosyanın son özgün yazısı Barış Özgen Şensoy’a aittir. Yazar, Ferenczi’nin eserlerinden bahsederek okuyucuya geniş bir özet sunar. Ferenczi’nin uygulamalarındaki özgün yaklaşımları ve düşüncelerinin izini de sürer ve bu düşünceleri günümüz yazarlarıyla bağlantılandırır. Özellikle bu sayının editörlüğünü benimle birlikte yapan A. Lale Orhon Baysal’ın da altını çizdiği gibi, Christopher Bollas’a ve teknik önermelerine gönderme yapması bu çalışmanın özgün katkısını oluşturur.

Son iki yazı Ferenczi’nin iki makalesinden oluşmaktadır. “İstenmeyen Çocuk ve Ölüm Dürtüsü” ile “Yetişkinlerin Analizinde Çocuk Analizi” başlıklı bu iki makale, Ferenczi’nin düşünce şeklini anlamak üzere önemli ipuçları içerdiğinden bu dosyaya konmuştur.

Artık önsözün sonuna geldim.

Özellikle bu sayıyı beraber hazırladığımız A. Lale Orhon Baykal’a en içten şükranlarımı sunuyorum. Kendisinin katkıları, yazarlarla iletişim kurmaktan, çevirilere ve baskı çalışmalarına kadar çok çeşitlidir. Kendisi olmasaydı bu sayıyı çıkarmak çok zor olurdu. Bir diğer şükranlarımı iletmek istediğim kişi sevgili Funda Akkapulu. Bu sayının hazırlanma sürecinde çok büyük yardımı oldu. 

Ayrıca güzel çevirileri ve ilginç yazısıyla katkı sağlayan Barış Özgen Şensoy’a da teşekkürlerimi iletmek isterim. Şebnem İmeryüz  ve Hande Kılınç Kunt de çevirileriyle bu sayıya değerli katkıda bulundular, teşekkür ediyorum.

 

ALPER ŞAHİN

 

İçindekiler/ Contents

sunuş

presentation

BEHİCE BORAN

 

önsöz

preface

ALPER ŞAHİN

 

freud'un haz ilkesinin ötesinde'de bir şeyler kaybedildi: ferenczici bir okuma

something was lost in freud’s beyond the pleasure principle: a ferenczian reading

RALUCA SOREANU / ÇEVİREN / TRANSLATED BY BARIŞ ÖZGEN ŞENSOY

 

analistin etkinliği ve ferenczi'nin yazgısı

activity of the analyst and ferenczi’s destiny

JOSEF LUDIN / ÇEVİREN / TRANSLATED BY A. LALE ORHON BAYKAL

 

psikanalize insani ve bilimsel bir yaklaşım

scientific and humane approach to psychoanalysis

İOANNIS VARTZOPOULOS / ÇEVİREN / TRANSLATED BY A. LALE ORHON BAYKAL

ferenczi'nin yapıtında karşıaktarım

countertransference on the work of ferenczi

ANDRE HAYNAL/ ÇEVİREN / TRANSLATED BY A. LALE ORHON BAYKAL

ferenczi, kurtarma düşlemi ve ütopya

ferenczi, rescue and utopia

EMANUEL BERMAN/ ÇEVİREN / TRANSLATED BY ŞEBNEM GÖKBÖRÜ İMERYÜZ

 

psikanalizin tarihçesinde psikanalitik kuramların epistemolojisinde sonradan etki yaratan bir travma : sandor ferenczi

a trauma in psychoanalytic history that constitutes a « deferred action » in the epistemology of psychoanalytic concepts: sandor ferenczi

THIERRY BOKANOWSKI/ ÇEVİREN / TRANSLATED BY GİZEM ERKAY

 

ferenczi’nin kuramına dönüş ve içe yansıtma kavramı

return to the theory of ferenczi and the concept of introjection

ELDA ABREVEYA

ferenczi'de kanı kavramı ve psikanalizde yapılama (inşa) ile ilişkisi

concept of conviction for ferenczi and its relation to construction in psychoanalysis

ALPER ŞAHİN

 

ferenczi'nin yapıtında beden ve ruhsallık

body and psyche in the work of ferenczi

MICHELE BERTRAND/ ÇEVİREN / TRANSLATED BY A. LALE ORHON BAYKAL

 

farklılaşmadan mirasa ferenczi

from differentiation to heritage: ferenczi’s  authentıc approaches regarding the clinical

BARIŞ ÖZGEN ŞENSOY

 

istenmeyen çocuk ve onun ölüm dürtüsü (1929)

the unwelcome child and his death instinct(1929)

SANDOR FERENCZI/ ÇEVİREN / TRANSLATED BY ŞEBNEM GÖKBÖRÜ İMERYÜZ

yetişkinlerin analizinden çocuk analizi ve ölüm dürtüsü (1931)

child-analysis in the analysis of adults (1931)

SANDOR FERENCZI/ ÇEVİREN / TRANSLATED BY BARIŞ ÖZGEN ŞENSOY

 

dosya ötesi / other topics

 

analizde inşalar (1937)

constructions in analysis

SIGMUND FREUD/ ÇEVİREN / TRANSLATED BY HANDE KILINÇ KUNT

 

tedavinin ötesi, analitik süreç ve kendini dert edinme

beyond treatment: analytical process and epimeleia heautou

İLKER ÖZYILDIRIM